26 қазан күні №4 Қалалық клиникалық ауруханада С.Д. Асфендияров атындағы ҚазҰМУ қызметкерлерінің қатысуымен Ашық есік күні ұйымдастырылды. №4 ҚКА дәрігерлері: неврология бөлімшесі меңгерушісінің м.а. Д.Г. Мухангалиева, дәрігер С.Н. Исакова, невролог А.Ш. Избасарова, нейрохирург Д.И. Дубчев – нейрохирургия кафедрасы, «Неврология, соның ішінде балалар неврологиясы» мамандығы бойынша 2 жыл оқыған резиденттер жүйке аурулары кафедрасының дәрігерлері кеңес берді.
Біздің мамандар келушілердің сұрақтарына толық және түсінікті жауап беруге тырысты. Бұл басылымда Ашық есік күні айтылған сұрақтар мен жауаптар келтірілген.
Инсульт дегеніміз не?
Инсульт – бұл артерияның бітелуі немесе тамыр қабырғасының жарылуы арқылы қанның миға түсуін тоқтату нәтижесінде жүйке жасушаларының зақымдануы немесе өлуі орын алатын жағдай.
Қан айналымы жүйесі аурулары кезіндегі ауру проблемасы бүкіл әлемде, соның ішінде Қазақстанда да өз өзектілігін сақтап отыр. Денсаулық сақтау министрлігінің ресми статистикасына сәйкес, Қазақстанда жыл сайын 40 мыңнан астам инсульт оқиғасы тіркеледі, оның 5 мыңы алғашқы 10 күнде және тағы 5 мыңы үйден шыққаннан кейінгі 1 ай ішінде қайтыс болады. Инсульт – Қазақстанда да, әлемде де ересек тұрғындардың мүгедектігінің негізгі себептерінің бірі. Инсульт алған пациенттердің шамамен 25%-ында қозғалыс бұзылыстары бар, бұл өздігінен қозғалуға және қызмет көрсетуге қабілетсіздікке әкеледі және жақын адамдарынан үнемі көмек қажет.
Инсульттің белгілері қандай?
Инсульттің дамуына дейін: бас ауруы, бас айналу, көздің қараңғылануы, қан қысымының күрт жоғарылауы (гипертониялық дағдарыс), дененің әртүрлі аймақтарының парестезиясы (соңғы белгіге мұқият назар аудару керек), жүрек айнуы пайда болуы мүмкін. Алайда, әдетте, қарқынды бас ауруы, қатты құсу болмайды. Кейбір науқастарда аяқ-қолдарда өтпелі әлсіздік, белгісіз жүру, жүру кезінде дірілдеу, сөйлеудің уақытша бұзылуы (тіл «сөйлеуге кедергі келтіреді»), есте сақтау қабілетінің жоғалуы мүмкін. Пайда болған клиникалық белгілерге сүйене отырып, мидың ишемиялық зақымдануының локализациясын анықтауға болады. Қайталанатын өтпелі ми қан айналымы бұзылыстары инсульттің алдын-алушысы болып табылады.
Инсульттан кейін қалпына келтіру қалай жүреді?
Айта кету керек, ми жасушаларының белгілі бір санының өліміне қарамастан, қалған жасушалар өз функцияларын қабылдап, жоғалған қозғалыстардың бүкіл көлемін толығымен қайтара алады. Алайда, толық қалпына келтіру, әдетте, болмайды: жеңіл мотор жеткіліксіздігі әрдайым дерлік сақталады. Көп жағдайда қалпына келтіру процесі мұнымен аяқталмайды. Оңалтудың мақсаты -мамандандырылған медициналық мекеме шегінде ғана емес, әсіресе үйде және қоғамда функционалды тәуелсіздіктің белгілі бір деңгейіне жету.
Инсульттан кейін адамға бірден не болады?
Инсульт дамығаннан кейін пациентте церебральды шок ретінде анықталатын жағдай дамиды. Ол ерікті қозғалыстардың бұзылуымен және зақымдануға қарсы жағында бұлшықет тонусының әлсіреуімен, сондай-ақ сөйлеу қабілетінің бұзылуымен сипатталады. Бұл кезеңнің ұзақтығы әдетте 3 аптаға дейін. Осы кезеңде мидың ісінуі дамуы және өсуі мүмкін. Ол үшін инсульт орталығына шұғыл госпитализация қажет.
Инсульттің қайтадан қайталану мүмкіндігі бар ма?
Инсульт алған науқастарда, әсіресе бірінші жылы, тағы бір рет пайда болу қаупі бірнеше есе артады. Әрі қарай тәуекел азаяды, бірақ әлі де жоғары болып қалады. Қайталанатын инсульт пациенттердің 30-50% – ында кездеседі. Емдеуден кейін инсульттің қайталама алдын – алу шараларын сақтау міндетті болып табылады – бұл көптеген адамдар үшін өмір бойы дәрі-дәрмектерді қабылдау, өмір салтын сапалы өзгерту, инсультке әкелетін ауруларды бақылау.
Инсульт тұқым қуалаушылыққа байланысты ма?
Егер әжеде инсульт болса, ол сізде де болуы міндетті емес. Бірақ инсультке әкелетін созылмалы ауруларға тұқым қуалайтын бейімділік бар. Мысалы, егер сіздің ата-анаңызда артериялық гипертензия немесе қант диабеті болса, онда ол сізде де болуы мүмкін.
Ауру жасқа байланысты ма?
Инсульт негізінен қарт адамдарда, негізінен 60 жастан кейін болады. Бірақ соңғы жылдары инсульттің жасаруы байқалады, сондықтан еңбекке қабілетті жастағы пациенттердің үлесі артып келеді. Алайда, қазіргі диагностикалық мүмкіндіктер жас кезінде инсультке әкелетін алғышарттарды жиі анықтауға мүмкіндік береді. Инсульт балалық шақта да кездесетінін атап өткім келеді.
Инсульттің маусымдылығы бар ма?
Инсульт маусымдық емес. Дегенмен, артериялық гипертензияны, миокард инфарктісін тудыратын факторлар метеорологиялық тәуелділік болып табылады, сондықтан инсульттің пайда болу қаупі әрқашан жоғары.
Инсульттің алдын алуға бола ма?
Туылған сәттен бастап және өмір бойы салауатты өмір салтын ұстану керек: белсенді спортпен, дене жаттығуларымен айналысу, дұрыс тамақтану, ұйқыны қалыпқа келтіру, стресстен аулақ болу және т.б.
Инсульттің алдын алу үшін қандай тағамдарды тұтыну керек?
Бұл сұраққа нақты жауап беру қиын. Кейбір зерттеушілердің пікірінше, жаңа піскен көкөністер мен жемістер антиоксиданттардың көзі болып табылады, олар бляшкалардың пайда болуына және атеросклероздың дамуына жол бермейді. Инсульттің алдын алу үшін жарма, майсыз ет және балық, теңіз өнімдері, майсыз сүт өнімдерін сәтті тұтынуға болады.
Дәрумендер мен антиоксиданттарға бай тағамдар жүрек-тамыр ауруларының қаупін азайтуға көмектеседі. Ең пайдалы сарапшылар жапырақты жасыл көкөністер, сары көкөністер, жемістер, дәнді дақылдар, шай, кофе және шарап деп атады.
